Zakład Metafizyki

W utworzonym na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 1946 roku Wydziale Filozofii, przy organizowaniu programu studiów filozoficznych, zgodnie z konstytucją apostolską Deus Scientiarium Dominus (z dnia 24 V 1931) i rozporządzeniem dla studiów uniwersyteckich (12.VI. 1931) metafizyka ogólna (obok teodycei) została wskazana jako główna i podstawowa dyscyplina filozoficzna. Także od strony doktrynalnej Statuty zalecając studiów filozofii wg. metody i zasad św. Tomasza z Akwinu (ad methodum et principia S. Thomae Aquinatis) wskazywały na ośrodkową rolę metafizyki w całokształcie uprawiania filozofii (art.17.p.3, i part.18, app.). Metafizyka ogólna i metafizyki szczegółowe, w strukturze organizacji studiów filozoficznych na Uniwersytecie Katolickim są więc od początku głównymi dyscyplinami filozoficznymi.
Zakład Metafizyki został założony na Wydziale filozofii, w ramach Sekcji Filozofii Teoretycznej, jako jeden z czterech (obok Zakładu Historii filozofii, Etyki, oraz Logiki i teorii poznania) przez Mieczysława A. Krąpca w 1956 r. W ramach Zakład Metafizyki, w momencie jego powstania (1956) zostały wyodrębnione dwie katedry: Katedra Metafizyki Ogólnej i Katedra Metafizyki Szczegółowej. Z czasem, w ramach Zakładu Metafizyki, wyłoniły się dalsze katedry metafizyk szczegółowych: I Katedra Metafizyki Szczegółowej (1969) przemianowana w 1970 na Katedrę Teorii Poznania i włączoną do Zakładu Logiki i Teorii Poznania. Katedra Filozofii Boga i Religii (od 1973 kierowną przez s. prof. dr hab. Z. J. Zdybicką a od 2002 przez ks. prof. dr hab. Piotra Maskala); Katedra Filozofii Kultury (od 1991 z kierownikiem prof. P. Jaroszyńskim); Katedra Filozofii Sztuki (od.1996 z kierownikiem prof. H. Kieresiem)

Katedra Metafizyki

1. Początek. Metafizyka jako główna dyscyplina filozoficzna była od początku Wydziału Filozofii (od 1946) systematycznie wykładana i rozwijana na seminarium z filozofii. Od roku 1952 zaczynają się formować zręby podstawy metafizyki realistycznej kiedy wykłady z tej dziedziny przejmuje prof. O. Mieczysław A. Krąpiec OP i zostaje też kierownikiem seminarium z metafizyki. Katedra Metafizyki zostaje utworzona przez O. prof. M. A. Krąpca w 1956 wraz z utworzeniem Zakładu Metafizyki. Katedrą Metafizyki kieruje o. prof. Mieczysław A. Krąpiec (od 1956 do 1996). Pierwszymi pracownikami przy Katedrze byli dr A. Stępień (od 1957 do 1969), dr F. Wilczekówna (do 1955-57) ks. mgr B. Bejze (od 1957-58). Dr W. Stróżewski (w 1958, ks. mgr A. Wawrzyniak (od 1963 do 1987), s. Dr Zofia J. Zdybicka (od 1966 do 1973), mgr E. Wolicka (od 1969 do 1981), ks. mgr R. Waszkinel- Weksler (od 1971) mgr K. Wroczyński (od 1979), dr P. Jaroszyński (od 1984 do 1991) ks. dr A. Maryniarczyk (od 1985).

2. Program badawczy i jego realizacja. O. prof. Mieczysłw A. Krąpiec formułuje program badań metafizycznych, stanowiący fundament i istotną treść dla powstałej "Filozoficznej Szkoły Lubelskiej", na który składają się między innymi następujące elementy: (1) przedmiotowy sposób uprawiana filozofii, która z tej racji powinna być uprawiana na sposób metafizyki ogólnej lub metafizyk szczegółowych. Oznaczało to, że metafizyka (filozofia) ma za swój właściwy przedmiot badań byty realnie istniejące; (2) badania metafizyczne ma wyróżniać postawa historyzmu, która zabezpiecza filozofowanie przed powracaniem do starych błędów i rozwiązań, i zagwarantować rozwój poznania filozoficznego; (3) badaniom poszczególnych dyscyplin metafizycznych musi towarzyszyć świadomość autonomii metodologicznej, która pociąga za sobą potrzebę badań nad autonomicznymi metodami metafizyki tak ogólnej jak i szczegółowych; (4) należy uwzględniać w filozofii integralny język czyli jego stronę semantyczną, syntaktyczną i pragmatyczną oraz specyfiką poznania metafizycznego a także dowodzenia i uzasadniania. (5) W dowodzeniu oczywistości twierdzeń metafizycznych wykorzystuje się metodę przedmiotowego wyjaśniania (tzw. uniesprzeczniania) badanych faktów, zdarzeń czy procesów poprzez wskazywanie takich realnych czynników, których odrzucenie pociąga za sobą negację wyjaśnianego faktu. W wyjaśnianiu tym dąży się do ukazywania podstaw "uwalniania" ludzkiego poznania i myślenia od absurdu i aprioryzmu dzięki wskazywaniu przedmiotowych racji (przyczyn) istnienia dla badanych faktów; dostarczania filozoficznych narzędzi realistycznej interpretacji świata i człowieka oraz odsłanianie podstaw racjonalności ludzkiego poznania i działania.
Po przejściu na emeryturę o. prof. Mieczysława A. Krąpca w 1996 r. kierownikiem Katedry zostaje ks. prof. dr hab. Andrzej Maryniarczyk sdb, a od 1997 kierownikiem Zakładu Metafizyki. Część z osób pracujących przy katedrze usamodzielniło się i pracują nowo utworzonych katedrach metafizyk szczegółowych.
Do pracy przy katedrze przychodzą nowi pracownicy (dr Jarosław Paszyński w 1994/5; mgr Paweł Gondek od 1995; mgr Arkadiusz Robaczewski od 1995; mgr Arkadiusz Gudaniec od 1997; mgr Katarzyna Stępień od 1997, dr Paweł Skrzydlewski od 2001; mgr Zbigniew Pańpuch od 199; ks. dr Bogdan Czupryn od 19..)
Prace badawcze Katedry Metafizyki koncentruje się obecnie wokół trzech dziedzin: metafizyki ogólnej, antropologii filozoficznej i filozofii prawa. Dziedziny te stanowią nowe pola zagadnień badawczych przygotowywane pod wyodrębnienie się nowych katedr kolejnych metafizyk szczegółowych (antropologii i filozofii prawa i państwa).
Badania z metafizyki ogólnej koncentrujące się wokół: problemu metody metafizyki realistycznej, specyfiki systemu metafizyki, substancji, transcendentaliów, filozoficznej teorii stworzenia "ex nihilo" oraz problematyki istnienia (A. Maryniarczyk); problemu celowości świata osób i rzeczy (P. Gondek). Badania z antropologii koncentrują się wokół: problematyki dotyczącej zagadnienia umysłu i pamięci w filozofii Bergsona (R. J. Waszkinel- Weksler); wątków teorii osoby w św. Tomasza koncepcji człowieka (A. Robaczewski); paradoksy miłości bezinteresownej (A. Gudaniec); podstaw transcendencji bytu ludzkiego (ks. B. Czupryn); podstaw aretologii w filozofii Arystotelesa ( Z. Pańpuch). Badania z dziedziny filozofii prawa i państwa dotyczą: A. Rosminiego Serbatiego koncepcja filozofii prawa (K.Wroczyński); ontologicznych podstaw prawa i praw człowieka (K. Stępień), analogii prawa oraz cywilizacyjnych uwarunkowań teorii prawa (P. Skrzydlewski).
Przy Katedrze Metafizyki, która jest też siedzibą Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu (odziału Socita Internazionale Tommaso d'Aquino), prowadzone są także prace nad "Powszechną Encyklopedią filozofii", których inicjatorem jest O. prof. Mieczysłąw A. Krąpiec, a w które włączeni są wszyscy pracownicy Katedry i Zakładu Metafizyki. Dotąd zostały przygotowane i opublikowane cztery tomy (pierwszy 2000 A-B; drugi 2001 C-D; trzeci 2002 E-G; czwarty 2003 G-I; piąty 2004 I-K).

3. Dodatkowe prace i przedsięwzięcia. W ramach prac Katedry Metafizyki zostało przygotowane i opublikowane w RW KUL unikatowe w polskiej literaturze filozoficznej trójjęzyczne (grecko-łacińsko-polskie) wydanie Metafizyki Arystotelesa (1996). Rozpoczęto także wydawanie dwujęzyczne (łacińsko-polskie) wybranych pism św. Tomasza z Akwinu wraz z komentarzami i studiami. Do tego czasu ukazały się: De Veritete - O Prawdzie (1999) De Bono - O Dobru (2003). W przygotowaniu De Ideis - O idech (2004) i inne.
Organizowane są także od 1998 coroczne międzynarodowe sympozja z cyklu: Zadania współczesnej metafizyki i regularnie wydawane z nich materiały. Do tego czasu odbyło się ich sześć, których tematykę przedstawiają opublikowane materiały: Poznanie bytu czy ustalanie sensu (1999), Rozum otwarty na wiarę (2000), Osoba ludzka i sposoby jej spełniania się w kulturze (2001), O realizm w uprawianiu filozofii (2002), Błąd antropologiczny i jego skutki w kulturze (2003), Metafizyka w filozofii (2004).

4. Najważniejsze monografie ujmujące najistotniejsze wyniki badań Katedry Metafizyki zawarte są w następujących pracach:
M. A. Krąpiec, Realizm ludzkiego poznania, Poznań 1959 (wyd. II, Dzieła II, Lublin 1993); Teoria analogii bytu, Lublin 1959 (wyd. II, Dzieła I, lublin 1993); (wspólnie z S. Kamińskim) Z teorii i metodologii metafizyki, Lublin 1962 (wyd. III, Dzieła IV, Lublin 1994); Struktura bytu. Charakterystyczne elementy systemu Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, Lublin 1963 (wyd. II popraw., Dzieła V, Lublin 1995); Metafizyka. Zarys podstawowych zagadnień, Poznań 1966 (wyd. III, Dzieła VII, Lublin 1995; przekład angielski M. Lescoe, A. Woznicki, Th. Sandok i in.: Metaphysics. An Outline of the Theory of Being, New York - London 1991); Ja człowiek. Zarys antropologii filozoficznej, Lublin 1974 (wyd. V, Dzieła IX, Lublin 1998; przekład angielski M. Lescoe, R. Duncan: I-Man. An Outline of Philosophical Anthropology, Mariel Publ., New Britain, Conn. 1983; tłum. chińskie T. Lu, 1989); Człowiek i prawo naturalne, Lublin 1975 (wyd. III, Dzieła X, Lublin 1999; przekład angielski M. Szymańska: Person and Natural Law, New York 1993); Język i świat realny, Lublin 1985 (wyd. II, Dzieła XIII, Lublin 1995); U podstaw rozumienia kultury, Dzieła XV, Lublin 1991; O ludzką politykę, Katowice 1993 (wyd. II, Dzieła XVII, Lublin 1998); Poznawać czy myśleć. Problemy epistemologii tomistycznej, Dzieła VIII, Lublin 1994; Psychologia racjonalna, Dzieła XX, Lublin 1996; Ludzka wolność i jej granice, Warszawa 1997 (wyd. II, Dzieła XVIII, Lublin 2000); Arystotelesowska koncepcja substancji, Dzieła VI, Lublin 2000; Filozofia co wyjaśnia? Filozofia w teologii, Dzieła XXI, Lublin 2000. Romuald J. Waszkinel-Weksler: Geneza metafizyki H. Bergsona, Lublin 1986. Paweł Skrzydlewski: Polityka w cywilizacji łacińskiej. Aktualność nauki Feliksa Konecznego, Lublin 2002. Andrzej Maryniarczyk: Metoda separacji a metafizyka, Lublin 1985; System metafizyki. Analiza "przedmiotowo-zbornego" poznania, Lublin 1991; Tomizm. Dla-czego, Lublin 1994 (II wyd. 2001); Zeszyty z metafizyki I. Monistyczna i dualistyczna interpretacja rzeczywistości, Lublin 1998; Zeszyty z metafizyki II. Pluralistyczna interpretacja rzeczywistości, Lublin 1998; Metafizyka w ekologii, Lublin 1999; Zeszyty z metafizyki III. Realistyczna interpretacja rzeczywistości, Lublin 1999; Rozmowy o metafizyce (wraz z Krąpcem), Lublin 1999 (II wyd. 2001); Zeszyty z metafizyki IV. Racjonalność celowość świata osób i rzeczy, Lublin 2000