O IV tomie Powszechnej Encyklopedii Filozofii

Rozmawiamy z ks. prof. dr hab. Andrzejem Maryniarczykiem SDB, kierownikiem Zakładu i Katedry Metafizyki na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu i redaktorem naczelnym Powszechnej Encyklopedii Filozofii.

Zgodnie z zapowiedzią ukazał się kolejny, czwarty już, tom Powszechnej Encyklopedii Filozofii. Jakie litery objął ten tom i jak wygląda sprawa gromadzenia materiałów do poszczególnych tomów?

Złożyliśmy naszym subskrybentom, na samym początku, obietnicę, że kolejne tomy PEF będą ukazywać się w cyklu rocznym. Staramy się dotrzymać tej obietnicy. Choć nie jest to zadanie łatwe i wymaga szczególnego wysiłku i koordynacji prac. Prace redakcyjne przy czwartym tomie zostały zakończone w lipcu, tom następnie został złożony do druku i pierwsze sygnalne egzemplarze ukazały się we wrześniu br. IV tom zawiera hasła od litery Go do Iq. Zgromadziliśmy, w tym tomie, podobnie jak i poprzednich trzech, bogaty i bardzo ciekawy materiał. Przyjęcie bowiem od początku formuły, że opracowywana Encyklopedia Filozofii będzie miała charakter "powszechny", tzn., że nie zamknie się tylko do kręgu filozofii greckiej, siłą rzeczy sprawiło, że bardzo szeroki jest obszar problematyki, która ubogaca wydawaną Encyklopedię i czyni ją, w odniesieniu do innych tego typu encyklopedii zagranicznych, bezkonkurencyjną. Pociąga to jednak za sobą konieczność uwzględniania bogactwa materiału, który trzeba czytelnikowi przekazać.

W czym przejawia się "powszechność" tego nowego tomu?

Obok haseł dotyczących problemów formułowanych w ramach filozofii greckiej, czytelnik ma okazje zapoznać się miedzy innymi z koncepcją filozofii indyjskiej, a co ciekawsze z elementami filozofii Inków. Zapoznanie się z rozumieniem świata, człowieka i Boga, jakie pojawia się w ramach szeroko pojętej kultury Inków i Majów i przybliżenie tej problematyki polskiemu czytelnikowi jest czymś wyjątkowym w polskiej literaturze filozoficznej.

Co szczególnie przebija się w tym tomie? Jaka dominuje w nim problematyka?

Tom zawiera bardzo bogatą problematykę i przybliża szeroką panoramę myśli filozoficznej tak europejskiej jak i pozaeuropejskiej: Indii, Chin, Japonii, Korei, krajów arabskich, Żydów czy Inków. Spotykamy tu biogramy twórców wielkich systemów filozoficznych jak Hegla, Husserla, Heideggera, czy szkół filozoficznych. Czytelnik może zapoznać się z podstawami hermeneutyki, która zdominowała współczesną humanistykę i filozofię, z założeniami i konsekwencjami koła hermeneutycznego. Może prześledzić dzieje humanistyki i jej skomplikowaną problematykę. Zapoznać się z źródłami idealizmów oraz podstawami i skutkami ideologii. Przedstawiony też został jeden z najbardziej dyskutowanych dziś problemów bioetyki, a mianowicie problem inżynierii genetycznej. Tom zawiera cały szereg biogramów prezentujących twórców szkół i systemów filozofii Wschodu jak i problemów, które na bazie tejże myśli filozoficzno-religijnej zostały sformułowane.

Jak wygląda zainteresowanie pracą nad opracowaniem haseł do PEF ze strony innych polskich ośrodków filozoficznych i współpraca z nimi?

Aby to jakoś zobrazować, wystarczy zauważyć, że jeśli przy powstawaniu I tomu współpracowało z nami około 100 autorów z różnych ośrodków naukowych z Polski i z zagranicy to przy IV było ich już około 200. Te liczby mówią same za siebie i wskazują na poszerzające się grono autorów haseł i współpracowników z całej Polski a także i z zagranicy. Rośnie też zainteresowanie i uznanie dla podjętej inicjatywy opracowania i wydania pierwszej w dziejach polskiej nauki Powszechnej Encyklopedii Filozofii. Jest ona potrzebna nie tylko filozofom ale także całej humanistyce i nie tylko. Filozofia przecież dostarcza rozumienia świat osób i rzeczy, a bez tego rozumienia nie można uprawiać odpowiedzialnie także żadnej z nauk przyrodniczych.

Według pierwotnej zapowiedzi ma się ukazać osiem tomów tego monumentalnego dzieła. Po ukazaniu się tomu IV prace zbliżają się już do półmetka. Jakie zatem są dalsze plany?

Chcielibyśmy zamknąć całość materiału w ośmiu tomach (plus suplement). Trzeba jednak pamiętać, że jest to dzieło, które się tworzy pisząc je. Na co dzień doświadczamy bogactwa materiału tak historycznego jak i problemowego. Pojawiają się dziś nowe zagadnienia czy to z dziedziny bioetyki, czy inżynierii genetycznej, czy polityki i techniki a także wyrastające ze współczesnej filozofii i kultury, których nie sposób nie uwzględnić. Staramy się je omówić i zaproponować ich racjonalne i zasadne wyjaśnienie czy rozwiązanie. Jest to zatem ciągle nowe wyzwanie ale i ciągle nowy materiał. Pozostaje więc pytanie otwarte co do ostatecznej liczby tomów. Ale to nie jest problem, którym należałoby teraz się martwić.

Jakie jest zainteresowanie odbiorem tego dzieła w polskim społeczeństwie. Jak szeroko ono dociera?

Prace nad Encyklopedią są prowadzone tylko dzięki odbiorcom tego dzieła. To stali subskrybenci współtworzą je wraz z nami pozwalając poprzez przedpłaty i zakup wydrukowanych już egzemplarzy na stałe prace i na odpowiednim poziomie. Z tego zobowiązania wobec subskrybentów wywiązujemy się dotrzymaniem obietnicy przygotowania i wydania poszczególnych tomów w cyklu rocznym. O zainteresowaniu tym dziełem niech świadczy fakt, że w tym roku musieliśmy zrobić kolejny dodruk pierwszego tomu.
Pojawiają się także nowi ofiarodawcy, dzięki którym możemy nie tylko kontynuować prace, ale i podejmować inne. Na przykład dzięki pomocy rodaków z zagranicy i z kraju możemy prowadzić tłumaczenie Encyklopedii na język angielski, jak i przygotowywać się do opracowania i wydania w przyszłości tejże Encyklopedii w formie multimedialnej.

Czego zatem można życzyć całemu zespołowi redakcyjnemu, a także przygotowującym hasła autorom?

Na razie tylko wytrwałości, aby zrealizować dzieło do końca. Myślę jednak, że dla wszystkich pracujących przy tym dziele: tak autorom opracowujących hasła jak i zespołowi redakcyjnemu, można życzyć, by Encyklopedia Filozofii weszła w skład domowych bibliotek polskich domów i była źródłem formacji podstaw wysokiej kultury humanistycznej i także narodowej. Taki bowiem był i jest cel powstania Encyklopedii.

Serdecznie dziękuję za rozmowę.


Piotr S. Mazur

« powrót