Antropologia filozoficzna i etyka

Punktem wyjścia filozofii człowieka są dane pochodzące z ujęcia towarzyszącego sądowi egzystencjalnemu: „ja istnieję”; w zakres danych podstawowych wchodzą zwłaszcza podmiotowość i sprawczość człowieka. Jednocześnie do analizy filozoficznej tych danych służą rezultaty metafizyki ogólnej. Antropologia filozoficzna w swym fundamentalnym wymiarze jest metafizyką człowieka, której celem jest przedstawienie struktury bytu ludzkiego oraz ukazanie i wyjaśnienie podstaw transcendencji człowieka. Ujęty w kategoriach metafizycznych człowiek jawi się jako byt materialno-duchowy, którego racją jedności jest akt istnienia; ujęty jako byt substancjalny (podmiot), posiadający naturę osobową, wyrażającą się w wolnym i świadomym działaniu (nauka, moralność, religia, twórczość), człowiek jest otwarty na prawdę, dobro i piękno, w szczególności na Boga.

Metafizykalna interpretacja struktury „ja” – „moje” prowadzi do określenia natury bytu ludzkiego jako osoby. Głównym elementem charakteryzującym osobowy byt człowieka jest jego transcendencja – zarówno w stosunku do świata natury, jak i do społeczeństwa. Osoba jest bytem przekraczającym determinacje świata przyrody – z racji wyposażenia we władze poznania intelektualnego, wolną wolę oraz zdolność do bezinteresownej miłości. Z kolei społeczeństwo jest transcendowane przez osobę na mocy bycia podmiotem prawa oraz ze względu na zupełność (substancjalny charakter) swego bytu i posiadaną godność, która wskazuje, że człowiek jest celem, a nie środkiem.

Na gruncie metafizyki ogólnej i antropologii filozoficznej prof. Krąpiec buduje koncepcję etyki. Etyka jest w tym ujęciu filozofią postępowania ludzkiego. Badania metafizyczne pozwalają odkrywać cel życia człowieka, którym jest aktualizacja dobra osoby. Natura ludzka wyposażona jest w specyficzne inklinacje, ukierunkowujące człowieka na osiągnięcie celu życia. Inklinacje te są doskonalone przez cnoty, zdobyte dzięki wychowaniu i kulturze. Na bazie tych inklinacji człowiek w sposób wolny podejmuje decyzje moralne. Decyzja prowadząca do działania realizującego dobro doskonali byt ludzki zgodnie z jego ludzką naturą. Stąd w koncepcji prof. Krąpca przedmiotem właściwym etyki jest decyzja, będąca „racją bytu rozumnego i świadomego działania ludzkiego”. Moralność ma miejsce wszędzie tam, gdzie człowiek w sposób świadomy i wolny podejmuje decyzję co do realizacji konkretnego czynu; celem moralności jest dobro osoby (odczytane zgodnie z prawdą bytu).

« powrót