Wywiady

Czy tylko niezrozumienie polskiej kultury humanistycznej

Bojkot Powszechnej encyklopedii filozofii
ze strony Komitetu Badań Naukowych

Wywiad z o. prof. Mieczysławem A. Krąpcem OP wieloletnim pracownikiem naukowym i rektorem KUL, członkiem Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności i Papieskiej Akademii św. Tomasza z Akwinu w Rzymie, wielokrotnym doktorem honoris causa, prezesem Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu, inicjatorem prac nad Powszechną Encyklopedią Filozofii oraz przewodniczącym Komitetu Naukowego PEF

Troska o znajomość i obecność kultury w życiu społecznym należy do uniwersytetów, wydawnictw oświatowych, ośrodków kulturalnych, ale także do powołanych w tym celu instytucji państwowych. Czy Towarzystwo otrzymuje należną i stosowną pomoc przy pracach nad tak znaczącym dla polskiej kultury dziełem jakim jest Powszechna Encyklopedia Filozofii?

Zwróciliśmy się do Wydziału Nauk Humanistycznych Komitetu Badań Naukowych z wnioskiem o finansowanie naszych prac nad przygotowaniem Encyklopedii (28 I 1998). Wniosek zawierał główne założenia projektu dotyczące układu Encyklopedii (biogramy, problemy, kierunki filozoficzne), daty wykonania poszczególnych etapów prac, kosztorys na określone zadania. W projekcie zamieściliśmy również nazwiska specjalistów w dziedzinie filozofii włączonych w nasze prace jako osoby odpowiedzialne za poziom dokonań. Komisja Kwalifikacyjna w składzie: prof. Lech Witkowski, prof. Henryk Jankowski, prof. Jerzy Poganowski mimo trzech pozytywnych recenzji w sposób arbitralny i bez podawania merytorycznego i formalnego uzasadnienia odrzuciła projekt.

Można tu zacytować fragment jednej z recenzji: "Przedsięwzięcie niezwykle ambitne i ważne. Do tej pory nie była w Polsce opracowana tak obszerna Encyklopedia Filozofii. Liczne słowniki, jakie ukazują się ostatnio, są z nią nieporównywalne. Warto dodać, że i na świecie tak wielkie Encyklopedie Filozoficzne należą do rzadkości. Najsławniejszymi mogą pochwalić się dziś Niemcy, Włosi, Anglicy i Amerykanie (...)" (rec. Nr 1, pkt. 70/70). Otrzymałem list z dnia 20 czerwca 1998 roku z Departamentu Badań Wydziału Nauk Humanistycznych podpisany przez sekretarza sekcji HO1A Marka Dobrzyńskiego informujący o uchwale Zespołu Nauk Humanistycznych, że "projekt nie został zakwalifikowany do finansowania".

Czy zostały podjęte dalsze starania i zabiegi by jednak uzyskać jakąś pomoc ze strony instytucji państwowych, które są zobowiązane do pomocy przy tego typu przedsięwzięciach?

Dalej prowadziliśmy korespondencję wyjaśniającą rangę projektu z przewodniczącym Komitetu Badań Naukowych ministrem prof. Andrzejem Wiszniewskim. Bezskutecznie. Jednakże mimo odmowy pomocy ze strony KBN prace nie zostały zaniechane, ale dalej prowadzone, z dużymi trudnościami, przy pomocy osób prywatnych i przedsiębiorstw, które rozumiały doniosłość tej pracy dla dobra polskiej kultury nadal deterioryzowanej przez kontynuację PRL-owskiej polityki naukowej. Prace podjęte w ramach Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu doprowadziły do merytorycznego przygotowania I tomu Encyklopedii.

Jednocześnie powiadomiliśmy o fakcie i formie odmowy ze strony KBN opinię publiczną oraz posłów i senatorów RP np. posła Jana Marię Jackowskiego czy senator Krystynę Czubę, którzy skierowali listy do przewodniczącego KBN prof. A. Wiszniewskiego z pytaniami o powody tej decyzji i prośbą o weryfikację działań Komisji Kwalifikacyjnej. W korespondencję włączył się wówczas także sekretarz KBN, Podsekretarz Stanu Jan Krzysztof Frąckowiak.

Pod wpływem nacisków Komitet znalazł drogę wyjścia proponując złożenie wniosku przez wydawcę "który podejmie się edycji ... PEF", a więc dofinansowanie druku, a nie projektu badawczego. Dalej następowały słowa "W przypadku pozytywnego rozpatrzenia tego wniosku, Komitet mógłby pokryć nawet 50% kosztów wydawniczych" (list A. Wiszniewskiego z 18 XI 1998 r.). W tym samym czasie w wyniku XIV konkursu na projekty badawcze przeprowadzonym przez Komitet Badań Naukowych na rok 1998 dofinansowanie otrzymali np. projekt A. Nowaka w astronomicznej dla nas wysokości 200 tys. zł, czy projekt A. De Lazari w wysokości 145 tys. zł.

Po przygotowaniu merytorycznym i opracowaniu redakcyjnym I tomu Encyklopedii we wrześniu 2000 złożyliśmy wniosek o dofinansowanie druku I tomu Encyklopedii. Po wielu trudnościach został on pozytywnie rozpatrzony, otrzymaliśmy 30 tys. zł jako refundację kosztów realizacji wydrukowania I tomu Powszechnej Encyklopedii Filozofii (7 III 2001). Po otrzymaniu egzemplarza dowodowego Minister prof. A. Wiszniewski napisał: "Chciałbym aby i przy powstaniu następnych tomów udział Komitetu był pomocny".

Jak zatem potoczyły się dalej "dzieje" zabiegania, a właściwie żebrania o dofinansowanie ze strony KBN?

Złożyliśmy zatem - pełni dobrej myśli - wniosek o dofinansowanie II tomu (25 IX 2001), najpierw został on - z uwagi na brak środków - przesunięty do rozpatrywania na rok 2002, a następnie odrzucony z powodów formalnych. Mimo złożonego przez nas odwołania, decyzją Ministra Nauki - Przewodniczącego KBN prof. Michała Kleibera wniosek nie został skierowany do ponownego rozpatrzenia, o czym poinformował nas dyrektor Departamentu Studiów i Polityki Naukowej dr inż. Jerzy Gąsiorowski w liście zawierającym szereg wręcz nieprawdziwych informacji na temat przebiegu - jak pisał dwuletnich (a naprawdę czteroletnich!) starań o wsparcie prac Towarzystwa ze strony KBN. Nasza kolejna korespondencja na nazwisko Kleibera zawierająca argumenty za zasadnością dofinansowywania przez KBN tego typu publikacji oraz sprostowania nie spotkała się z żadną reakcją. Minister nie raczył ze swej wysokości nawet odpowiedzieć na nasze rzeczowe wyjaśnienie.

W międzyczasie został wydany II (2001), a następnie III tom Powszechnej Encyklopedii Filozofii (2002), w którym zamieściliśmy notatkę, że został wydany mimo odmowy dofinansowania przez KBN. A zatem jeżeli chodzi zarówno o projekt badawczy pt. "Powszechna Encyklopedia Filozofii", jak i o koszta druku trzech napisanych już i opracowanych tomów Powszechnej Encyklopedii Filozofii udział KBN wynosi jedynie 30 tys. zł.

Jednocześnie spotkaliśmy się z sugestią ze strony dyrektora Departamentu Studiów i Polityki Naukowej dr inż. Jerzego Gąsiorowskiego, by podnieść detaliczną cenę egzemplarza do wysokości co najmniej 300 zł, co jest wyraźnym lekceważeniem przez urzędników coraz bardziej ubożejącego społeczeństwa i niewybaczalnym przenoszeniem kosztów, które KBN z obowiązku swego powinien ponosić - na konkretnego czytelnika i nabywcę.

Tymczasem cena egzemplarza został ustalona świadomie tak nisko, by Powszechna Encyklopedia Filozofii jako pozycja podstawowa była dostępna nie tylko dla bibliotek, które z obowiązku muszą kupić, ale przede wszystkim dla studentów i uczącej się młodzieży, nauczycieli oraz wszystkich, którzy podejmują wysiłek samodzielnego kształcenia i rozwoju. Z tej racji niejako zobowiązaliśmy się wobec subskrybentów do ciągłego poszukiwania dotacji oraz indywidualnych ofiar, by uniknąć znaczącego wzrostu ceny egzemplarza.

Obecnie po raz kolejny złożyliśmy wniosek o dofinansowanie - tym razem IV tomu Encyklopedii - do Wydziału Współpracy ze Społecznymi Instytucjami Nauki (Departament Studiów i Polityki Naukowej Komitetu Badań Naukowych).

Czego Ojciec spodziewa się tym razem od KBN?

Przy takim nastawieniu trudno liczyć na owocną współpracę z KBN we wspieraniu tego pierwszego w tysiącletniej historii kultury polskiej przedsięwzięcia naukowego z zakresu filozofii. Chcemy uzyskać jednak potwierdzenie, czy ten rząd i te instytucje, których powinnością jest pomagać - jak sama nazwa wskazuje - organizacjom społecznym zajmującym się nauką, szczególnie zaś zaniedbaną i skażoną przez ideologię materialistyczną humanistyką, wywiążą się ze swoich obowiązków. Czy staną na wysokości swego zadania i okażą się instytucjami wspierającymi polską kulturę czy przeciwnie - wobec niej wrogimi, instytucjami antypolskimi.

Serdecznie dziękuję za rozmowę


Katarzyna Stępień

« powrót