Na skróty:
Recenzje
Na straży narodowej kultury
"Nowe Książki" 6/2001
(...) Fakt [opracowania i wydania Encyklopedii] jest tym bardziej godny podkreślenia, że nie możemy się poszczycić polskimi encyklopediami filoozoficznymi. Oczywiście, w najróżniejszego typu wydawnictwach pomieszczano i pomieszcza się hasła dotyczące filozofii, ale encyklopedii z prawdziwego zdarzenia jeszcze nie wydano. Cieszy więc, że nareszcie diczekaliśmy się edycji wzorcowej, nawiązującej do najlepszych tradycji europejskiego edytorstwa i kultury filozoficznej, zwłaszcza zaś do zachodnioeuropejskiej myśli, źródłowo zapoczątkowanej przez greckich archeików, Platona, Arystotelesa, św. Augustyna, św. Tomasza z Akwinu oraz ich uczniów i komentatorów. Czym sie ona wyróżnia? Przede wszystkim historyczną perspektywą opisu poszczególnych zjawisk i problemów filozoficznych. Ważne są przecież tzw. fundamentalne pytania. Odpowiedzi natomiast mają i muszą mieć charakter otwarty. Autorzy encyklopedii paradoksalnie nie proponują żadnej nowej wiedzy, ale raczej przedstawiają głębsze pojmowanie tego, co wyznacza tropy historii filozofii. Nadfto, poszczególne hasła mają charakter zwartych stylistycznie wykładów (niekiedy o znacznej objętości) ujętych w języku przedmiotowym, unikającym impresyjnych zabarwień. W ten sposób uzyskano w miarę obiektywny wgląd w egzystencjalnie istotne kwestie metafizyczne.
I co wydaje się najważniejsze (...) rozumienie problemów filozoficznych wynika z procedury polegającej na wskazywaniu takich realnych czynników (a nie teorii), których odrzucenie pociąga za sobą zanegowanie samego faktu podlegającego wyjaśnianiu. Konsekwencją tej sytuacji jest nakreślenie nie tylko mapy historycznych aporii i wydarzeń filozoficznych, lecz również podanie racjonalnych i intersubiektywnie sprawdzalnych ich rozwiązań, co wcale nie oznacza rozwiązań ostatecznych. Autorzy kierują czytelnicze skupienie na źródła współczesnych zjawisk i procesów myślowych, zachęcają do przyswajania zdobyczy filozofii klasycznej, stanowiącej, ich zdaniem, podstawę tożsamości kultury europejskiej. Albowiem tylko w aktywnej oraz rozumiejącej dyskusji z tradycją zjawia się szansa obrony człowieka przed teraźniejszymi ułudami i ideologicznymi pokusami.
Z recenzowanej publikacji wyłania się jedno wielkie przesłanie: prawda istnieje, i to prawda niezależna od ludzkich możliwości poznawczych. Należy dążyć do jej poznawania, włączając w proces poszukiwania także treści wierzeniowe. Powszechna Encyklopedia Filozofii wprowadza we współczesne myślenie ład i ostrożność interpretacyjną, przynosząc jednocześnie poczucie zakorzenienia w stałych kategoriach ontologicznych i moralnych oraz -- co trzeba wyraźnie podkreślić -- daje podstawy racjonalnego poglądu na świat.
Jednocześnie encyklopedyczne obszary opisu nie zostały ograniczone do kultury europejskiej. Wiele haseł dotyczy filozofii Wschodu (Indii, Chin, Korei i Japonii). Autorami opracowań są uczeni nie tylko polscy, lecz pochodzący również z zagranicznych ośrodków naukowych (z Hiszpanii, Włoch, Francji, Estonii, Słowacji i innych). Tak oto perspektywa poglądu została poszerzona i wzbogacona zarazem o powszechne spojrzenie na cele i funkcje filozofii w ludzkim zyciu. Dodajmy, że całość dzieła przygotowano niezwykle starannie, zarówno pod względem merytorycznym, jak i edytorskim.
ks. prof. dr hab Jan Sochoń (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego)